Tìm hiểu về điện trở, một linh kiện cơ bản nhất trong kỹ thuật điện tử

       Với bất cứ ai muốn trở thành một một kỹ thuật viên điện tử chuyên nghiệp thì việc nắm bắt và hiểu rõ linh kiện là một yêu cầu tất yếu cần phải hoàn thành. Trong vô vàn các thiết bị điện tử tôi từng thiết kế và sửa chữa thì điện trở là một linh kiện cơ bản và phổ biến nhất. Ở bài viết " Những khái niệm, thuật ngữ cơ bản nhất trong mạch điện " tôi đã nói qua đến vai trò của điện trở là cản trở dòng điện trong một mạch điện kín. Mức độ cản trở dòng điện tỉ lệ thuận với giá trị điện trở của nó . Trong mạch điện thì điện trở được ký hiệu là R và giá trị điện trở của nó lấy đơn vị là Ohm, đọc là Ôm.  Hãy nhìn qua sơ đồ cơ bản dưới đây để ôn lại một chút kiến thức về định luật Ohm.

Vai trò của điện trở trong mạch điện

Hình dáng thực tế của điện trở:

Từ lúc học công nghệ lớp 12 cho đến nhiều năm học học trong các trường kỹ thuật điện thì chắc hẳn nhiều người phải va chạm đến tính toán liên quan đến điện trở R. Tuy nhiên vì tính chất đào tạo chỉ phần nhiều lý thuyết mà rất nhiều bạn không biết đến hình dạng thực tế của một điện trở. Dưới đây là một số hình dạng thực tế của điện trở mà NVT đã thống kê lại.

Hình dáng thực tế của điện trở

     Nhìn vào hình trên ta thấy điện trở rất đa dạng về kiểu dáng nhưng nhìn chung chúng có dạng hình trụ và hình hộp với kích thước đa dạng.

Cách đọc trị số điện trở

        Các điện trở được đánh giá trị trên thân của nó thông qua 3 kiểu đó là : Giá trị được in trực tiếp lên thân, giá trị điện trở được in theo mã số, giá trị điện trở được đọc theo vòng màu in trên thân.
     
     -  Với loại điện trở có giá trị được in trực tiếp trên thân thì chúng ta đọc được ngay giá trị của nó,
     
     -  Với những loại điện trở có giá trị được in theo mã số thì được quy ước đánh theo 3 chữ số chẳng hạn 123, 103, 102, 104 ...với kiểu này thì giá trị điện trở sẽ bằng hai số đầu nhân với 10 mũ số thứ 3. Ví dụ một điện trở được đánh số 104 thì có giá trị là 10x 10^4= 100.000 Ohm = 100K Ohm. Một điện trở được đánh số 223 thì có giá trị là 22 x 10^3 = 22.000 Ohm = 22 K Ohm.

     -  Với những điện trở không in số mà in theo các vòng màu  thì giá trị của nó được đối chiếu với các vòng màu. .Người ta quy ước mỗi vòng màu sẽ tương đương một chữ số, hai vòng màu đầu tiên giữ nguyên khi đọc, vòng thứ 3 là bội số và vòng thứ 4 là sai số theo bảng dưới đây.

Bảng mã màu điện trở

      Cách đọc giá trị điện trở theo vòng màu: Để dễ hình dung tôi lấy ví dụ về một điện trở được sơn lần lượt 4 vòng màu sau : Đỏ, Cam, Vàng, Nhũ bạc. Hình ảnh con điện trở này được thể hiện như hình dưới đây
.

   Đối chiếu với bảng mã màu điện trở thì vòng đỏ tương đương số 2, vòng cam tương đương số 3, vòng vàng tương đương số 4 thì giá trị của điện trở sẽ là 23 x 10^4 = 230000 Ohm =230 K Ohm, với sai số 10% !
Các thông số cần quan tâm khi sử dụng điện trở 

       Trong tính toán khi thi cử thì hầu hết các đề bài ra đều chỉ quan tâm đến giá trị điện trở. Khi thiết kế hay sửa chữa thì giá trị điện trở chỉ là một phần của việc tính toán lựa chọn điện trở thay thế. Các thông số kỹ thuật quan trọng của điện trở cần lưu ý đó là:

+ Độ chính xác: Với những mạch điện có yêu cầu cao về độ chính  xác ví dụ như các thiết bị đo lường, các mạch cảm biến thì độ chính xác của điện trở là một thông số rất quan trọng. Điện trở có độ chính xác càng lớn thì càng khó chế tạo và giá thành càng cao.

+ Điện áp hoạt động: Không phải điện trở nào cũng hoạt động được ở mọi cấp điện áp dù chúng có cùng giá trị điện trở. Trong các thiết bị hoạt động ở điện áp cao như các mạch biến tần, mạch lò vi sóng cao tần, mạch cao áp thì thông số này  cần được lưu ý khi thay thế điện trở.

+ Công suất của điện trở:  Đây là một thông số quan trọng nhất khi chọn lựa điện trở trong thiết kế và sửa chữa. Mỗi một điện trở được sản xuất ra có một công suất nhất định, tức là nó sẽ chỉ chịu được một dòng điện tối đa  nào đó đi qua nó. Nếu dòng điện trong mạch vượt ngưỡng chịu đựng của điện trở thì điện trở sẽ nóng và bốc cháy. Thông thường thì công suất của điện trở càng lớn thì hình dạng bên ngoài của điện trở cũng tỷ lệ thuận với nó. Vậy lên trước khi lựa chọn điện trở thì hãy tính toán dòng điện chạy qua điện trở để lựa chọn được điện trở có công suất phù hợp nhất.

Tổng kết: 
    
     Điện trở là một linh kiện điện tử cơ bản phổ biến nhất trong mọi mạch điện tử. Muốn nắm vững nó thì cần phải hiểu rõ các phần mà NVT đã trình bày ở trên đó là:

1) Nắm vững  vai trò, tác dụng của điện trở trong một mạch điện.
2) Nhận diện được điện trở ở ngoài thực tế
3) Đọc được giá trị điện trở với tốc độ dưới 5s
4) Hiểu rõ các thông số kỹ thuật của điện trở cần được lưu ý khi thiết kế hay sửa chữa.

Điện tử thực hành NVT -  Nâng cao kỹ năng thực hành cho mọi người